مهارت خودمراقبتی

مهارت خودمراقبتی شامل اقداماتی است آموختنی، آگاهانه و هدفمند که هر فردی برای خود، خانواده و دیگران انجام می دهد تا سالم بماند، از سلامت جسمی و روانی خود حفاظت کند، نیازهای اجتماعی خود را برآورده سازد، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کند. خودمراقبتی موجب افزایش کارآیی و مهارت های فردی می شود.

خود مراقبتی، عملی است که در آن، هر کودک ، نوجوان یا بزرگسالی از دانش، مهارت و توان خود استفاده کند تا به عنوان مسئول سلامتی روحی و روانی خود به نحو احسن از سلامتی خود و حتی دیگران محافظت کند و شامل تصمیمات و اقداماتی است در جهت سلامت، پیشگیری از خطرات و آسیب های اجتماعی و توانایی رفع نیازهای جسمی و روانی و اجتماعی خود.

مهارت خود مراقبتی به عنوان پیش ساز بسیاری از وظایف مربوط به مدرسه و همچنین مهارت های زندگی عمل می کند.
اصطلاح «مراقبت از خود» نشان می‌دهد که انتظار می‌رود این مهارت‌ها به‌طور مستقل انجام شوند و در بسیاری از موارد کمک به دیگران برای چنین وظایفی نامناسب می‌شود.

مهارت‌ مراقبت از خود یکی از اولین راه‌هایی است که کودکان توانایی برنامه‌ریزی و ترتیب اجرای کارها، سازماندهی مواد لازم و توسعه کنترل فیزیکی دقیق مورد نیاز برای انجام کارهای روزانه (مانند باز کردن جعبه‌های غذا، آب خوردن ،لباس پوشیدن ) را توسعه می‌دهند. خود مراقبتی به مسئولیت‌پذیری افراد در مقابل سلامت خود از طریق اتخاذ سبک سالم زندگی، تدبیراندیشی اطلاق می‌شود.

تربیت جنسی کودکان نیز یکی از مهمترین مباحثی است که در حوزه خودمراقبتی مطرح می‌شود. آشنایی کودکان با اعضای خصوصی بدنشان در خلال‌ سال‌های اولیه زندگی باید صورت پذیرد و متخصصین روانشناسی در حوزه کودک و نوجوان بهترین سن برای آغاز چنین آموزش‌هایی را چهار یا پنج سالگی می‌دانند.

«خود مراقبتی» دارای ابعاد و انواع مختلفی از جمله:

خودمراقبتی جسمی، روانی، عاطفی و معنوی است؛

اگر کودکی مشکلات خود مراقبتی داشته باشد، ممکن است:

قادر به تغذیه مستقل خود نیستند.
برای پوشیدن یا درآوردن لباس، نسبت به افراد هم سن و سال خود به کمک بیشتری نیاز دارند.
تحمل پوشیدن لباس های خاص را دشوار می بینید.
تلاش برای استفاده از کارد و چنگال.
به بزرگسالان نیاز دارد تا بسته بندی مواد غذایی را در جعبه ناهار خود باز کنند.
از خوردن برخی غذاها خودداری کنید.
قادر به هماهنگ کردن حرکات برای مسواک زدن نباشید.
برای به خواب رفتن نیاز به کمک گسترده دارید.
توالت را فقط در خانه انتخاب می کند که پشتیبانی بزرگسالان وجود دارد.
برای ایجاد توالت روزانه مستقل کند است
در مراقبت از خود انگیزه محدودی را برای استقلال نشان می دهند بنابراین منتظر هستند تا بزرگسالان این کار را برای آنها انجام دهند.

در روانشناسی «خودمراقبتی» همان پیشگیری از طریق آموزش است؛ یعنی اینکه فرد برای حفظ سلامت و شادابی خود آگاهانه و هدفمند کارهای روزمره‌ِ کوچکی را برای خویشتن، خانواده یا دیگران انجام می‌دهد تا زندگی سالمتر و بهتری را خلق کند.

به باور روانشناسان «خود مراقبتی» به وضوح می‌تواند موجب افزایش کارایی و مهارت‌های فردی-اجتماعی فرد ‌شود و یکی از مهارت‌های مهم زندگی است که به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مسیر زندگی را راحت‌تر و با خطرات و آسیب‌های اجتماعی کمتری سپری کنند و به همین نسبت درصد موفقیت خویش را در زندگی بالاتر ببرند. بر همین اساس روانشناسان و رواندرمانگران توصیه می‌کنند تا والدین نسبت به آموزش‌های خودمراقبتی در فرزندانشان حساس باشند و در جهت بالابردن آگاهی فرزندانشان در این مسیر اهتمام ورزند.