اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری، یک اختلال عصب شناختی است. به بیان ساده، اختلال یادگیری ناشی از تغییر در شیوه «سیم‌کشی» مغز یک فرد است. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری به اندازه همسالان خود، یا حتی بیشتر از آنها، باهوش هستند، اما ممکن است در صورتی که برای درک مسائل تنها باشند، و یا به شیوه‌های معمول آموزش ببینند، در خواندن، نوشتن، هجی کردن، استدلال کردن، به خاطر آوردن، و یا سازماندهی اطلاعات، مشکل داشته باشند.
 

به زبان ساده، کودکان و بزرگسالان دارای اختلال یادگیری چیزها را متفاوت می‌بینند، می‌شنوند و درک می‌کنند. این می‌تواند در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید و استفاده از آنها باعث مشکل شود. متداول‌ترین انواع اختلالات یادگیری شامل مشکلات خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی و گفتار است.
اگر فرزند شما باهوش و در مورد جهان کنجکاو به نظر می‌رسد اما مشکل محسوسی در گفتار، خواندن یا حساب کردن دارد، ممکن است دچار اختلال یادگیری باشد.
اختلالات یادگیری (Learning disorders) که با نام ناتوانی‌های یادگیری (Learning disabilities) نیز شناخته می‌شود، شامل طیفی از اختلالات است که در نحوۀ پردازش اطلاعات توسط مغز تأثیر می‌گذارد و درک مفاهیم خاص را دشوار می‌کند. این اختلالات می‌توانند خفیف یا شدید باشند.
 

 
کودکان دارای اختلالات یادگیری معمولاً دارای هوش نرمال یا بالاتر از متوسط هستند اما با برخی از انواع یادگیری مشکل دارند. مثلاً ممکن است تشخیص حروف الفبا به طور جداگانه برایشان آسان باشد، اما کنار هم گذاشتن حروف برای خواندن آنها را گیج کند، یا ممکن است بستن بند کفش یا چیدن قطعات یک پازل برای آنها کاری گیج‌کننده باشد، یا ریاضی ساده چیزی غیرقابل غلبه و درک باشد.
کودک دارای اختلال یادگیری ممکن است داستانی را که برایش می‌خوانند کاملاً بفهمد، اما بعداً نمی‌تواند به سؤالات مربوط به آن پاسخ دهد. یک کودک دیگر ممکن است به راحتی حروف الفبا را از حفظ بخواند، اما وقتی به حروف الفبا به طور جداگانه اشاره ‌شود، نمی‌تواند آن حروف را نام ببرد. کودک دیگر ممکن است برای چیدن پازل، بستن بند کفش یا دکمه‌های لباسش مشکل داشته باشد. برخی کودکان بزرگ‌تر ممکن است در شمارش اعداد صفر تا ۱۰۰ با صدای بلند خبره باشند، اما نمی‌توانند فهرستی از اعداد را به درستی روی کاغذ بنویسند و برای برخی از کودکان، نوشتن به شکلی خوانا غیرممکن است، حتی اگر دقیقاً بدانند که می‌خواهند چه چیزی بنویسند.
 

خودآگاهی خودآگاهی خودآگاهی

 

انواع اختلالات و ناتوانی‌های یادگیری

1- اختلال یادگیری در خواندن - نارساخوانی یا دیسلکسیا dyslexia

دو نوع اختلال یادگیری خواندن وجود دارد. مشکلات اساسی خواندن زمانی اتفاق می‌افتند که درک رابطه بین اصوات، حروف و کلمات مشکل باشد. مشکلات درک مطلب وقتی رخ می‌دهد که توانایی درک معنای کلمات، عبارات و پاراگراف‌ها وجود نداشته باشد. 
 

2- اختلال یادگیری ریاضی - دیسکلکولیا dyscalculia

کودکی با اختلال یادگیری ریاضی ممکن است با حفظ و مرتب سازی اعداد، نشانه‌های عملگر و «واقعیت‌های» عددی و یا در اصول شمارش یا در گفتن زمان مشکل داشته باشند.
 

3- اختلال یادگیری نوشتن - دیس گرافی dysgraphia

اختلال یادگیری نوشتن می‌تواند فعالیت فیزیکی نوشتن یا فعالیت ذهنی درک و تلفیق اطلاعات را درگیر کند. ناتوانی در نوشتن مفهومی، در واقع مشکل در ساماندهی افکار بر روی کاغذ است. علائم اختلال نوشتن حول عمل نوشتن می‌باشد. این علائم شامل مشکلات در موارد زیر می‌باشد: مرتب بودن و پیوستگی در نوشتن، نوشتن دقیق حروف و کلمات، ثبات املا، نظم و انسجام در نوشتن
 

4- اختلال یادگیری مهارت‌های حرکتی - دیس پراکسی dyspraxia

اختلال حرکتی به مشکلات حرکت و هماهنگی اعم از مهارت‌های حرکتی ظریف (بریدن، نوشتن) یا مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن، پریدن) اشاره دارد. علائمی‌که نشان می‌دهد کودک شما دارای اختلال هماهنگی حرکتی است شامل مشکل در توانایی‌های جسمی ‌است که به هماهنگی چشم و دست نیاز دارند مانند نگه داشتن مداد یا بستن دکمه پیراهن.
 

5- اختلالات یادگیری زبان - آفازی aphasia / دیس فازی dysphasia

اختلالات یادگیری زبان و ارتباطات شامل توانایی درک یا تولید زبان گفتار است. نشانه‌های یک اختلال یادگیری زبان شامل مشکل در مهارت‌های زبان کلامی‌مانند توانایی بازگویی داستان و روان بودن گفتار و همچنین توانایی درک معنای کلمات، قسمت‌هایی از گفتار، مسیر‌ها و... است.
 

6- اختلال پردازش شنوایی

عدم توانایی در تشخیص تفاوتهای ظریف صدا یا شنیدن اصوات با سرعت اشتباه باعث می‌شود ادای کلمات و درک مفاهیم اساسی خواندن و نوشتن، دچار مشکل شود.
 

7- اختلال پردازش بینایی

مشکلات ادراک بینایی شامل تشخیص ندادن تفاوت‌های ظریف در اشکال، برعکس کردن کلمات، جا انداختن کلمات، درک نادرست عمق یا فاصله، یا داشتن مشکل در هماهنگی چشم و دست می‌باشد. 
 

8- اختلالات دیگری که یادگیری را دشوار می‌کند

اضطراب، افسردگی، حوادث استرس زا، ضربه‌های عاطفی و سایر مشکلات موثر بر تمرکز، یادگیری را بیشتر به یک چالش تبدیل می‌کند. علاوه بر این، اختلال بیش‌فعالی و اتیسم نیز گاهی همزمان با اختلالات یادگیری اتفاق افتاده یا با آنها اشتباه گرفته می‌شوند.
 


دوره بـهبود کـیفیت یـادگیری مدرسه اجتماعی راح:

  • افزایش توانمندی های مغز
  •  
  • افزایش تمرکز و توجه و حافظه
  •  
  • اصلاح رفتاری چون نظم و ترتیب، پشتکار و انگیزه
  •  
  • افزایش سطح یادگیری کودکان در همه زمینه ها


این دوره با یک جلسه مشاوره و ارزیابی شروع میشود که در آن فرزند شما در یک محیط آرام و طی یک ساعت از کودک خواسته می‌شود تا تکالیف مختلفی را با استفاده از اسباب بازی‌ها و وسایل آموزشی انجام دهد. سپس کارشناسان ما میزان یادگیری و نقاط قوت و ضعف کودک را ارزیابی میکند و میتواند به او در بهبود کیفیت یادگیری کمک کنند.

پس از آن طی دوره ای ده جلسه ای کودک با افزایش توانمندی های مغز و تمرکز رفتاری چون نظم و ترتیب، پشتکار و انگیزه و بکارگیری توجه و حافظه خود را می آموزد و سطح یادگیری خود را به طرز چشم گیری افزایش میدهد.
 

همچنین مدرسه اجتماعی راح  آماده برگزاری دوره بهبود کیفیت یادگیری در مدارس می باشد.

عوامل ایجاد اختلال یادگیری

1- عوامل محیطی

عوامل محیطی مانند تغذیه، اضطراب، مشکلات تنفسی، سقوط، آسیب دیدگی مغزی، ضربه وارد شده به سر و دیگر عوامل مشابه 
 

2- عوامل فیزیولوژیکی

علل فیزیولوژیکی مانند نقایص بینایی، شنوایی و یا ناهنجاری‌های رفتاری، اختلالات متابولیکی، آسیب به سر یا جمجمه، عوامل بیوشیمیایی مانند هیپوگلیسمی‌و کم کاری تیروئید
 

3- عوامل ژنتیکی

اطلاعات ژنتیکی هر فرد که اطلاعات کل بدن ما از جمله صفات فیزیکی، روحیات اخلاقی ما و همچنین اطلاعات مربوط به سلامت و نحوه عملکرد اجزای بدن ما با یکدیگر را کد می‌کند. 
 

4- عوامل بیوشیمیایی

اختلال‌های گوناگون متابولیکی مانند‌هایپوگلیسمی‌و کم کاری
 

5- عوامل هنگام و بعد از تولد

اتفاقات حین زایمان که به آسیب دیدن جنین انجامد؛ مثل سیانوزه شدن کودک و یا زردی‌های شدید 
 

6- عوامل آموزشی

تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان، توقعات بیش از اندازه بالا یا بسیار پایین معلمان. برنامه ریزی و طرح برنامه آموزشی ضعیف
 

7- نواقص جزيی در عملكرد مغزی

برخی نواقص در مغز کودک ممکن است وجود داشته باشد که قابل درک یا مشاهده در حالت عادی نیستند اما در مواردی مانند یادگیری خود را به شکل اختلال نشان می‌دهند.
 

8- عوامل بعد از تولد

عواملی که بعد از تولد نیز عواملی مانند مسمومیت سرب، نارسایی‌های تغذیه‌ای یا محرومیت‌های محیطی 
 

اختلالات یادگیری اختلالات یادگیری اختلالات یادگیری

 

سنین پیش‌دبستانی

1. مشکلات تلفظ کلمات
2. مشکل در یافتن کلمه مناسب
3. مشکل در ریتم وقافیه
4. مشکل در یادگیری الفبا، اعداد، رنگ‌ها، اشکال، روزهای هفته
5. مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها یا روال‌های روتین یادگیری
6. مشکل در کنترل مداد و قیچی یا رنگ آمیزی درون خطوط
7. مشکل با دکمه‌ها، زیپ‌ها و بستن بند کفش

سنین 5-9 سالگی

1. مشکل در یادگیری ارتباط بین حروف و صداها
2. ناتوانی در ترکیب صدا‌ها برای ساخت کلمات
3. گیج شدن هنگام خواندن کلمات ساده
4. کندی در یادگیری مهارت‌های جدید
5. اشتباه در املای کلمات بطور مداوم و خطاهای همیشگی
6. مشکل در یادگیری مفاهیم پایه ریاضی
7. مشکل در گفتن زمان و به خاطر سپردن توالی‌ها

سنین 10-13 سالگی

1. مشکل در درک مطلب یا مهارت ریاضی
2. مشکل در سوالات تشریحی و مساله‌های واژگان
3. عدم علاقه به خواندن و نوشتن. پرهیز از خواندن با صدای بلند
4. دست خط بد
5. مهارت‌های انضباطی ضعیف 
6. مشکل در بحث‌های کلاسی و بیان افکارشان با صدای بلند
7. نوشتن یک کلمه در یک متن با املای متفاوت

 

روش‌های مختلف درمان اختلالات یادگیری

هرچند اختلالات یادگیری هنوز روش درمان قطعی به معنای اینکه مشکل از بین برود، ندارند، اما مداخلات درمانی برای آن‌ها وجود دارد که به والدین و خود افراد مبتلا کمک می‌کند که از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده و نا امیدی و افسردگی آن‌ها ممانعت شود. روش درمان اختلال یادگیری باید با توجه به فاکتورهای متعددی انتخاب شود:
- سن کودک یا نوجوان
- میزان پیشرفته بودن اختلال یادگیری
- تعداد و شدت نشانه‌های اختلال در یادگیری
- میزان همراهی کودک در درمان
 

- گفتاردرمانی

گفتاردرمانی با ارائه تمرین‌های خاص، به افزایش مارت‌های زبانی، تقویت تلفظ، بهبود کنترل حرکات زبان و دهان در افرادی که دارای مشکلات کلامی‌ناشی از اختلال یادگیری هستند، کمک می‌کند. در گفتاردرمانی برای درمان اختلالات یادگیری کودکان بنابر شرایط از صحبت کردن، تکرار، بازی، استفاده از کتاب و تصاویر، مداخله زبانی با خوردن طعم‌ها و یافت‌های غذایی مختلف انجام می‌شود.
 

- روش درمانی حسی حرکتی

این روش نوعی کاردرمانی است که برای آن دسته از مشکلات کودکان که مربوط به اختلالات حسی و حرکتی هستند استفاده می‌شود. این اختلال باعث می‌شود کودک در نحوه درک بو، مزه، صدا، تصویر، لمس سطوح و حرکت درک درستی از محیط نداشته باشد. به همین دلیل این کودکان معمولا واکنش مناسبی به اتفاقات اطراف نشان نمی‌دهند، در ایجاد ارتباط موثر با دیگران یا بیان حس خود و حتی تکلم دچار مشکل هستند. طیف اثرگذاری کاردرمانی حسی و حرکتی روی مشکلات گفتاری، زبانی و عدم هماهنگی حرکات است. کاردرمانگر در این درمان موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کند که کودک با تجربه حس‌های مختلف به یکپارچگی بیشتری در احساست خود برسد.
 

- روش‌شناختی رفتاری

این روش که یکی از رویکردهای روانشناسی است با کار روی باورها، شناخت احساسات و هیجانات و آموزش آن‌ها به فرد یاد می‌دهد که چگونه باورها و احساسات خود را کنترل کنند. همچنین این رویکرد می‌تواند در گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و بهبود سایر مهارت‌های دچار اختلال کمک کند. این روش باعث می‌شود کودک یا نوجوان مبتلا به اختلالات یادگیری بتواند منفی بودن الگوهای فکری خود را درک کرده و بیاموزد که چگونه آن‌ها را با الگوهای مثبت جایگزین کند. این درمان خصوصا در سنین بالاتر و در درمان اختلال ریاضی بسیار مفید است. 
 

- دارو درمانی

در برخی موارد ممکن است داروهای روانپزشکی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب برای افراد دارای این اختلال تجویز شود تا علائم و نشانه‌های آن‌ها را کمی‌کاهش دهد. برخی از بیماران دچار اختلال یادگیری شدید ممکن است به دلیل مشکلات رفتاری مانند اعمال پرخاشگرانه و آسیب به خود در خطر باشند. ممکن است تا حدی بتوان با روش‌های درمانی دیگر مانند مداخلات روانشناسی قابل مدیریت این مشکلات را مدیریت کرد. اما در موارد شدیدتر ممکن است داروهای ضد روان پریشی در نظر گرفته شوند. داروهای ضد روان پریشی برای کاهش و کنترل بسیاری از علائم استفاده می‌شوند، اما برای همه کودکان مناسب یا موثر نیستند. بیشتر اختلالات توجه و یادگیری و همچنین مشکلات رفتاری مانند تکانشگری و بیش‌فعالی (از علائم ثانویه اختلال یادگیری)، با فعالیت کم مغز و برانگیختگی پایین سیستم عصبی مرکزی مرتبط هستند. به همین دلیل گاهی را برای کودکان دچار این شرایط، داروهای محرک تجویز می‌کنند.
 

- بازی درمانی

بازی درمانی خصوصا اگر همراه با والدین باشد، یک جایگزین یا مکمل بسیار خوب برای مداخلات درمانی مشکلات یادگیری است. انجام یک بازی ممکن است به رفع شکاف‌های موجود در مداخلات دارویی و رفتار درمانی برای دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری کمک کننده باشد. محققان دریافته‌اند که استفاده از بازی‌های خاصی که برای این اختلال طراحی شده باشد مانند بازی دومینوی رابطه ـ چی گمشده و بازی‌های رایانه‌ای، می‌تواند با تمرکز بر مشکلات یادگیری که این کودکان دارند، با تکرار، درگریر کردن فرد و آموزش به روش‌های موثر، تأثیرات مثبتی بر بهبود توجه و کاهش سطح اضطراب آن‌ها بگذارند.
 

- نوروفیدبک

نوروفیدبک از طریق امواج به تمرین مغز و آموزش مسیرهای عصبی جدید کمک می‌کند و مزیت آن غیر تهاجمی، بدون درد و سرگرم‌کننده بودن است. برخی از انواع اختلال در یادگیری، مبتنی بر مشکلات عصبی هستند، به این معنی که از یک مشکل ریشه‌ای در عملکرد مغز ناشی می‌شوند. نوروفیدبک با بازآموزی مغز برای عملکرد بهینه، بدون استفاده از دارو، مناطقی در مغز را هدف قرار می‌دهد که روی یادگیری یا فرایندهای رشدی مرتبط با یادگیری اثر می‌گذارند. نقشه مغزی اولیه بیمار که در این روش تهیه می‌شود، نشان می‌دهد که کدام قسمت‌های مغز در انجام عملکرد طبیعی خود مشکل دارند. به این وسیله پروتکلی برای آموزش مجدد مغز طراحی می‌شود. ثابت شده است که نوروفیدبک در برخی از انواع اختلال و با توجه به سن فرد، به بهبود ناتوانی‌های یادگیری، کاهش علائم و بهبود عملکرد تحصیلی کودکان کمک می‌کند.
وقتی چیز جدیدی یاد می‌گیرید، برای انجام آن باید ارتباط صحیح و یکپارچه بین تمام قسمت‌های مغز ایجاد شود. اما در کودک مبتلا به اختلال یادگیری، این ارتباط بین نواحی مختلف مغز به درستی ایجاد نمی‌شود. نوروفیدبک در برخی موارد کمک می‌کند مناطقی از مغز که تحت درمان هستند، همانطور که باید با هم ارتباط برقرار کنند. در حین تمرین با این روش، هر نیم ثانیه با دادن پاداش به فرد، مغز بازخورد مثبت می‌گیرد و تکرار این روند باعث یادگیری کارآمدتری می‌شود.
 

- روش فرایند و تکلیف

در این روش ابتدا کودک از نظر توانایی‌های ذهنی و جسمی‌بررسی می‌شود. سپس تمرین‌ها و تکالیفی متناسب با توانایی‌هایش به او داده می‌شوند. وقتی که تکلیفی به خوبی انجام گرفت، شدت سختی تکالیف یا مقدار آن‌ها به تدریج و با توجه به سرعت کودک بیشتر می‌شوند.

 

تشخیص و ارزیابی اختلالات یادگیری در کودکان

تشخیص اختلالات یادگیری موضوعی بحث‌برانگیز است که در کودکان پیش‌دبستانی و کودکان زیر شش یا هفت سال، مخصوصاً مسئله‌ای جنجالی است، زیرا آنها با سرعت‌های فوق‌العاده متفاوتی یاد می‌گیرند.
گاهی اوقات آنچه حدس می‌زنید یک اختلال یادگیری باشد، فقط پسرفت یا مشکلی موقت است که فرزندتان از آن عبور خواهد کرد. اما بهتر است منتظر نمانید و درصورتی‌که پیشرفت فرزندتان از نظر شما غیرعادی است، اگر به غریزۀ خود اعتماد کنید و با معلم یا پزشک او در مورد ارزیابی مشورت کنید، به فرزندتان لطف خواهید کرد.
فرزند شما برای ارزیابی اختلالات یادگیری، که معمولاً توسط روان‌شناس کودک، عصب‌روان‌شناس، متخصص اطفال عصبی-تکاملی یا روان‌پزشک انجام می‌شود، به ارزیابی رسمی‌نیاز دارد تا به طور قطع مشخص شود که مشکلی وجود دارد یا نه. ارزیابی در یک محیط آرام انجام می‌شود و یک ساعت طول می‌کشد. از کودک خواسته می‌شود تا تکالیف مختلفی را با استفاده از اسباب بازی‌ها و وسایل آموزشی انجام دهد. سپس کارشناسان ما میزان یادگیری و نقاط قوت و ضعف کودک را ارزیابی میکند و میتواند به او در بهبود کیفیت یادگیری کمک کند.