روشهای مختلف درمان اختلالات یادگیری
هرچند اختلالات یادگیری هنوز روش درمان قطعی به معنای اینکه مشکل از بین برود، ندارند، اما مداخلات درمانی برای آنها وجود دارد که به والدین و خود افراد مبتلا کمک میکند که از بروز مشکلات جدیتر در آینده و نا امیدی و افسردگی آنها ممانعت شود. روش درمان اختلال یادگیری باید با توجه به فاکتورهای متعددی انتخاب شود:
- سن کودک یا نوجوان
- میزان پیشرفته بودن اختلال یادگیری
- تعداد و شدت نشانههای اختلال در یادگیری
- میزان همراهی کودک در درمان
- گفتاردرمانی
گفتاردرمانی با ارائه تمرینهای خاص، به افزایش مارتهای زبانی، تقویت تلفظ، بهبود کنترل حرکات زبان و دهان در افرادی که دارای مشکلات کلامیناشی از اختلال یادگیری هستند، کمک میکند. در گفتاردرمانی برای درمان اختلالات یادگیری کودکان بنابر شرایط از صحبت کردن، تکرار، بازی، استفاده از کتاب و تصاویر، مداخله زبانی با خوردن طعمها و یافتهای غذایی مختلف انجام میشود.
- روش درمانی حسی حرکتی
این روش نوعی کاردرمانی است که برای آن دسته از مشکلات کودکان که مربوط به اختلالات حسی و حرکتی هستند استفاده میشود. این اختلال باعث میشود کودک در نحوه درک بو، مزه، صدا، تصویر، لمس سطوح و حرکت درک درستی از محیط نداشته باشد. به همین دلیل این کودکان معمولا واکنش مناسبی به اتفاقات اطراف نشان نمیدهند، در ایجاد ارتباط موثر با دیگران یا بیان حس خود و حتی تکلم دچار مشکل هستند. طیف اثرگذاری کاردرمانی حسی و حرکتی روی مشکلات گفتاری، زبانی و عدم هماهنگی حرکات است. کاردرمانگر در این درمان موقعیتهایی را ایجاد میکند که کودک با تجربه حسهای مختلف به یکپارچگی بیشتری در احساست خود برسد.
- روششناختی رفتاری
این روش که یکی از رویکردهای روانشناسی است با کار روی باورها، شناخت احساسات و هیجانات و آموزش آنها به فرد یاد میدهد که چگونه باورها و احساسات خود را کنترل کنند. همچنین این رویکرد میتواند در گفتاردرمانی، رفتاردرمانی و بهبود سایر مهارتهای دچار اختلال کمک کند. این روش باعث میشود کودک یا نوجوان مبتلا به اختلالات یادگیری بتواند منفی بودن الگوهای فکری خود را درک کرده و بیاموزد که چگونه آنها را با الگوهای مثبت جایگزین کند. این درمان خصوصا در سنین بالاتر و در درمان اختلال ریاضی بسیار مفید است.
- دارو درمانی
در برخی موارد ممکن است داروهای روانپزشکی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب برای افراد دارای این اختلال تجویز شود تا علائم و نشانههای آنها را کمیکاهش دهد. برخی از بیماران دچار اختلال یادگیری شدید ممکن است به دلیل مشکلات رفتاری مانند اعمال پرخاشگرانه و آسیب به خود در خطر باشند. ممکن است تا حدی بتوان با روشهای درمانی دیگر مانند مداخلات روانشناسی قابل مدیریت این مشکلات را مدیریت کرد. اما در موارد شدیدتر ممکن است داروهای ضد روان پریشی در نظر گرفته شوند. داروهای ضد روان پریشی برای کاهش و کنترل بسیاری از علائم استفاده میشوند، اما برای همه کودکان مناسب یا موثر نیستند. بیشتر اختلالات توجه و یادگیری و همچنین مشکلات رفتاری مانند تکانشگری و بیشفعالی (از علائم ثانویه اختلال یادگیری)، با فعالیت کم مغز و برانگیختگی پایین سیستم عصبی مرکزی مرتبط هستند. به همین دلیل گاهی را برای کودکان دچار این شرایط، داروهای محرک تجویز میکنند.
- بازی درمانی
بازی درمانی خصوصا اگر همراه با والدین باشد، یک جایگزین یا مکمل بسیار خوب برای مداخلات درمانی مشکلات یادگیری است. انجام یک بازی ممکن است به رفع شکافهای موجود در مداخلات دارویی و رفتار درمانی برای دانشآموزان دارای اختلال یادگیری کمک کننده باشد. محققان دریافتهاند که استفاده از بازیهای خاصی که برای این اختلال طراحی شده باشد مانند بازی دومینوی رابطه ـ چی گمشده و بازیهای رایانهای، میتواند با تمرکز بر مشکلات یادگیری که این کودکان دارند، با تکرار، درگریر کردن فرد و آموزش به روشهای موثر، تأثیرات مثبتی بر بهبود توجه و کاهش سطح اضطراب آنها بگذارند.
- نوروفیدبک
نوروفیدبک از طریق امواج به تمرین مغز و آموزش مسیرهای عصبی جدید کمک میکند و مزیت آن غیر تهاجمی، بدون درد و سرگرمکننده بودن است. برخی از انواع اختلال در یادگیری، مبتنی بر مشکلات عصبی هستند، به این معنی که از یک مشکل ریشهای در عملکرد مغز ناشی میشوند. نوروفیدبک با بازآموزی مغز برای عملکرد بهینه، بدون استفاده از دارو، مناطقی در مغز را هدف قرار میدهد که روی یادگیری یا فرایندهای رشدی مرتبط با یادگیری اثر میگذارند. نقشه مغزی اولیه بیمار که در این روش تهیه میشود، نشان میدهد که کدام قسمتهای مغز در انجام عملکرد طبیعی خود مشکل دارند. به این وسیله پروتکلی برای آموزش مجدد مغز طراحی میشود. ثابت شده است که نوروفیدبک در برخی از انواع اختلال و با توجه به سن فرد، به بهبود ناتوانیهای یادگیری، کاهش علائم و بهبود عملکرد تحصیلی کودکان کمک میکند.
وقتی چیز جدیدی یاد میگیرید، برای انجام آن باید ارتباط صحیح و یکپارچه بین تمام قسمتهای مغز ایجاد شود. اما در کودک مبتلا به اختلال یادگیری، این ارتباط بین نواحی مختلف مغز به درستی ایجاد نمیشود. نوروفیدبک در برخی موارد کمک میکند مناطقی از مغز که تحت درمان هستند، همانطور که باید با هم ارتباط برقرار کنند. در حین تمرین با این روش، هر نیم ثانیه با دادن پاداش به فرد، مغز بازخورد مثبت میگیرد و تکرار این روند باعث یادگیری کارآمدتری میشود.
- روش فرایند و تکلیف
در این روش ابتدا کودک از نظر تواناییهای ذهنی و جسمیبررسی میشود. سپس تمرینها و تکالیفی متناسب با تواناییهایش به او داده میشوند. وقتی که تکلیفی به خوبی انجام گرفت، شدت سختی تکالیف یا مقدار آنها به تدریج و با توجه به سرعت کودک بیشتر میشوند.
تشخیص و ارزیابی اختلالات یادگیری در کودکان
تشخیص اختلالات یادگیری موضوعی بحثبرانگیز است که در کودکان پیشدبستانی و کودکان زیر شش یا هفت سال، مخصوصاً مسئلهای جنجالی است، زیرا آنها با سرعتهای فوقالعاده متفاوتی یاد میگیرند.
گاهی اوقات آنچه حدس میزنید یک اختلال یادگیری باشد، فقط پسرفت یا مشکلی موقت است که فرزندتان از آن عبور خواهد کرد. اما بهتر است منتظر نمانید و درصورتیکه پیشرفت فرزندتان از نظر شما غیرعادی است، اگر به غریزۀ خود اعتماد کنید و با معلم یا پزشک او در مورد ارزیابی مشورت کنید، به فرزندتان لطف خواهید کرد.
فرزند شما برای ارزیابی اختلالات یادگیری، که معمولاً توسط روانشناس کودک، عصبروانشناس، متخصص اطفال عصبی-تکاملی یا روانپزشک انجام میشود، به ارزیابی رسمینیاز دارد تا به طور قطع مشخص شود که مشکلی وجود دارد یا نه. ارزیابی در یک محیط آرام انجام میشود و یک ساعت طول میکشد. از کودک خواسته میشود تا تکالیف مختلفی را با استفاده از اسباب بازیها و وسایل آموزشی انجام دهد. سپس کارشناسان ما میزان یادگیری و نقاط قوت و ضعف کودک را ارزیابی میکند و میتواند به او در بهبود کیفیت یادگیری کمک کند.